چكيده: نتيجهگيري: مقدمه: و نمايشگرها پرتو دهي آنها بيشتر مورد توجه محققان نمايشگرها به مساله اصلي تبديل شد( 2 ). مطالعات

Transcript

1 مجله دانشگاه علوم پزشكي شهركرد/ دوره 16 شماره 1/ فروردين و ارديبهشت 1393 / مقاله پژوهشي بررسي خستگي چشمي و ارتباط علاي م آن با تغييرات ارزش فليكر در كاربران پايانههاي تصويري 2 2 *1 حسن رجبي وردنجاني دكتر احسان االله حبيبي محمد زينديني 2 1 مركز رشد فناوري سلامت دانشگاه علوم پزشكي شهركرد شهركرد ايران گروه مهندسي بهداشت حرفه اي دانشگاه علوم پزشكي تاريخ دريافت: 91/4/6 اصفهان اصفهان ايران. تاريخ پذيرش: 92/6/30 چكيده: زمينه و هدف: در اكثر مشاغل حساس مانند صنايع هسته اي نظامي شيميايي جهت كنترل و پايش دقيق فرآيندهاي حساس از سيستم هاي مدار بسته و پايانه هاي تصويري استفاده مي شود. خستگي چشمي از جمله عواملي است كه مي تواند باعث كاهش دقت و هوشياري كاربر شده و دريافت اطلاعات بصري را از نمايشگرها با خطا مواجه كند. اين مطالعه با هدف ارزيابي خستگي چشمي و تعيين همبستگي علاي م آن با تغييرات ارزش فليكر چشم در كاربران پايانههاي تصويري (VDT) انجام شد. اين مطالعه توصيفي تحليلي بر روي 248 نفر از كاربران پايانههاي تصويري (VDT) در مشاغل مختلف و در سال 1390 كه به روش تصادفي ساده انتخاب شده بودند انجام شد. ابزار مورد استفاده در اين مطالعه پرسشنامه خستگي چشمي كاربران VDT و دستگاه سنجش تغييرات خستگي چشمي VFM-) 90.1) بود. ارزيابي خستگي چشمي كاربران در دو مرحله (قبل از شروع كار و به فاصله زماني 60 دقيقه بعد از شروع كار) انجام شد. دادهها به وسيله آمار توصيفي و تحليلي (آزمون تي زوجي رگرسيون خطي ساده و چند گانه) تجزيه و تحليل شدند. اختلاف ميانگين هاي نمرات علاي م خستگي چشمي و تغييرات ميانگين نمرات ارزش فليكر در طي دو مرحله از نظر آماري معني دار بود (0/001>P). معادلات رگرسيون خطي ساده و چند گانه به ازاي تغييرات امتياز نهايي پرسشنامه (0/851 = R2) و چهار حيطه اصلي ) 0/853 = R2) حاكي از ارتباط معكوس و معني دار تغييرات ارزش فليكر با تغييرات امتياز پرسشنامه و علاي م خستگي چشمي است. شناسايي اولين علاي م بروز خستگي چشمي مي تواند هشداري مناسب براي كاربران نمايشگرهاي مشاغل حساس باشند تا عكس العمل رفتاري و مديريتي مناسبي را در جهت كنترل يا رفع خستگي چشمي انجام دهند و خطاهاي احتمالي را به نحو مو ثري پيشگيري نمايند. روش بررسي: يافته ها: نتيجهگيري: واژههاي كليدي: خستگي چشمي ارزش فليكر كاربران پايانهه يا تصويري. و نمايشگرها پرتو دهي آنها بيشتر مورد توجه محققان بود ولي به تدريج شكايات چشمي ناشي از كار با نمايشگرها به مساله اصلي تبديل شد( 2 ). مطالعات متعددي نشان داده است كه حدود %75 از كاربران كامپيوتر دچار مشكلات چشمي مرتبط با كار شدهاند (4 3). همچنين اثرات زيانبار كار با پايانههاي تصويري مقدمه: تكنولوژي امروزه زندگي جوامع بشري با انقلاب در زمينههاي مختلف روبرو شده رشد سريع تكنولوژي ابزارهاي وابسته جمله كامپيوتر نمايشگرها و پايانههاي با است. به آن نيز از تصويري Terminals=VDT) (Visual Display به سرعت در حال رشد و توسعه هستند (1). در اوايل گسترش رايانهها *نويسنده مسي ول:شهركرد- دانشگاه علوم پزشكي شهركرد- مركز رشد فناوري سلامت - تلفن: Rajabi@skums.ac.ir ١١

2 بررسي خستگي چشمي و ارتباط علاي م آن با تغييرات ارزش فليكر حسن رجبي وردنجاني و همكاران كاملا با اختلالات چشمي مرتبط بوده تيزبيني و دقت كاركنان موثر باشد (5). ميتواند بر و خستگي چشمي داراي علاي مي همچون سردرد بيزاري از كار و دردهاي چشمي و.. ميباشد (6). در مطالعات متعددي كه براي ارزيابي سلامت كاربران پايانههاي تصويري انجام شده است بيشترين شكايت مربوط به اختلالات چشمي از جمله درد و فشار بر چشم خشكي چشم اشك ريزش تحريك و قرمزي تاري ديد و دوبيني بيان شده است (7 5). در مواقعي كه شكايات چشمي فرد ناشي از كار با پايانههاي تصويري و نمايشگرها است علاي م خستگي چشمي و سندرم بينايي كامپيوتر Syndrome) (Computer Visual تا حد زيادي با همديگر همپوشاني دارند (8). نتايج مطالعهاي كه در سال 2007 براي ارزيابي خستگي چشمي كاربران مركز اطلاعات تلفن انجام شد نشان داد كه رابطه مثبت و معنيداري بين ناراحتي گردن - شانه و ناراحتيهاي چشمي شاغلين وجود دارد (9). در تحقيق ديگري كه بر روي 105 نفر از كاربران رايانه دانشگاه علوم پزشكي صدوقي يزد و در سال انجام شد فراواني شكايات چشمي در كاربران كامپيوتر به ترتيب شامل خستگي چشمي %79 سوزش چشم %57/7 اشك ريزش %33/4 و قرمزي %30 اعلام شده است كه در مجموع اين شكايات با شرايط نامناسب همبستگي كار محيط معنيداري داشتهاند (10). نتايج مطالعهاي كه به منظور بررسي عملكرد بينايي كاربران رايانه ها انجام شد نشان داد كه در هنگام مطالعه كتب الكترونيكي در مقايسه با مطالعه كتب عادي خستگي چشمي به صورت معنيداري بيشتر است و همچنين عملكرد بينايي در هنگام مطالعه كتب عادي به صورت معنيداري بهتر از عملكرد بينايي در هنگام مطالعه كتب الكتروني است (11). تهيه و ارتقاء ابزارهاي اندازهگيري خستگي چشمي روندي روبه رشد را دنبال كرده است. از جمله اين ابزارها خستگي چشمي اشاره ميتوان به پرسشنامه سنجش (1). كرد اغلب محققان براي ارزيابي دروني و ذهني خستگي چشمي از پرسشنامه سنجش خستگي چشمي بهره ميگيرند (12-15). ابزار ديگري كه به صورت عيني (Objective) ميتواند تغييرات خستگي چشمي را ارزيابي نمايد و بر تغييرات مبناي طراحي شده است ارزش فليكر چشمي (Flicker Value) چشمي (VFM-90.1) دستگاه سنجش تغييرات خستگي است. ارزش فليكر بر اساس آستانه درك سوسو زدن نور Frequency) (Critical Fusion ميشود بيان.(17 16) اندازهگيري ارزش فليكر ميزان فعاليت و دقت شبكيه چشم را ارزيابي ميكند و داراي حساسيت بالا و كاربردي آسان است (12). عملكرد بينايي و دقت افراد با ميزان خستگي چشمي آنها رابطه معكوس دارد (11) لذا با شناسايي علاي م اصلي و بارز خستگي چشمي و تعيين ميزان همبستگي هر كدام از حيطه هاي اصلي و علاي م خستگي چشمي با تغييرات ارزش فليكر (به عنوان يك معيار و استاندارد ثابت فيزيولوزيك) ميتوان گامي موثر در جهت تدوين استراتژيهاي مناسب براي پيشگيري و كنترل خستگي چشمي كاربران VDT برداشت و از بروز خطاهاي انساني و حوادث مرتبط با آن پيشگيري نمود. لذا اين مطالعه با هدف ارزيابي خستگي چشمي و تعيين همبستگي علاي م آن با تغييرات ارزش فليكر چشم در كاربران پايانههاي تصويري (VDT) در سال 1390 انجام شد. روش بررسي: اين مطالعه از نوع مطالعات توصيفي تحليلي (مقطعي) بر روي كاربران حرفهاي VDT (تحويل داران بانك تايپيست ها كاربران كامپيوتر دبيرخانه ها كاربران بخش اداري اپراتورهاي مركز اطلاعات تلفن و تعدادي از دانشجويان) انجام شد. حجم نمونه با در نظر گرفتن ضريب اطمينان %95 و توان آزمون %80 و برآورد انحراف معيار نمره خستگي چشمي 1/7 و احتساب خطاي نمونه گيري 0/3 معادل 252 نفر به دست آمد و نمونه گيري به روش تصادفي ساده انجام شد. ١٢

3 ه ب مجله دانشگاه علوم پزشكي شهركرد/ دوره 16 شماره 1/ فروردين و ارديبهشت 1393 براي سنجش خستگي چشمي و علاي م آن از نسخه فارسي پرسشنامه خستگي چشمي استفاده شد (1) و همزمان اطلاعات زمينه اي و دموگرافيك شركتكنندگان وسيله چك ليست گردآوري شد. پرسشنامه مذكور داراي 15 سو ال و در 4 حيطه اصلي شامل استرين چشمي اختلالات بينايي اختلالات سطحي چشم و اختلالات خارج چشمي است ضريب پايايي آن معادل 0/75 كه گزارش شده است. سطوح و نواحي خستگي چشمي پرسشنامه هم به صورت كيفي و كمي بيان شده است. حداكثر امتياز نهايي پرسشنامه 10 امتياز است و شامل نواحي بدون خستگي (0/65 ) خستگي متوسط خستگي كم (2/36-0/66) (3/88-2/37) و خستگي شديد ( 3/89) مي باشد (1). همچنين براي ارزيابي خستگي چشمي كاربران به وسيله يك شاخص فيزيولوژيك (CFF) و تعيين تغييرات ارزش فليكر چشم آنان از دستگاه آزمايشگاهي سنجش تغييرات خستگي چشمي VFM-90.1) ساخت ايران) چشمي آستانه درك فليكر استفاده شد. را تغيير (CFF) خستگي ميدهد (17 1) به وسيله دستگاه VFM-90.1 تغييرات خستگي چشمي را بر اساس تغييرات ارزش فليكر در دو مرحله ) قبل و بعد از كار با فاصله زماني مشخص) ارزيابي شد. قبل از انجام آزمايش معيارهاي ورود به مطالعه از جمله نداشتن عيوب انكساري اصلاحنشده سرماخوردگي مصرف دارو و الكل كنترل شدند. عدم وجود ضعف بينايي و عيوب انكساري اصلاح نشده بوسيله چارت چشم پزشكي (E chart) و با كمك كارشناس پرستاري مجرب در اين زمينه كنترل شد. در صورتي كه ديد دو چشمي افراد از 10/10 كمتر بود به مطالعه وارد نمي شدند همچنين بر اساس مشاوره پزشكان متخصص اعصاب و روان و چشم ليستي از داروهايي كه به صورت معمول و خود سرانه مي توانست توسط افراد مصرف شود (جهت درمان بيماري هاي ساده همچون سرماخوردگي سردرد و...) و بر دقت افراد موثر بودند تهيه شد و در صورتي كه و افراد از اين داروها مصرف كرده بودند و يا تحت درمان بيماري خاصي توسط پزشك بودند به مطالعه وارد نشدند. عدم مصرف دارو و الكل بر اساس خود اظهاري افراد و اعتماد به شركت كنندگان ارزيابي شد. در ابتدا نحوه پاسخگويي به سوالات پرسشنامه و تغييرات فليكر دستگاه (درك لرزش نور دستگاه) به شركتكنندگان آموزش داده شد و درخواست شد حداقل به مدت 15 دقيقه قبل از ورود به مرحله اول آزمايش از انجام فعاليتهاي چشمي همچون تماشاي مانيتور تلويزيون و مطالعه كتاب خودداري نمايند. سپس ارزش فليكر اوليه آنها به وسيله دستگاه اندازهگيري و ثبت شد همزمان سو الات پرسش نامه از شركتكنندگان توسط محقق پرسيده شد و در فرم مربوطه ثبت گرديد. سپس شركتكنندگان به محل كار خود بازگشتند و بعد از مدت زمان حداقل 60 دقيقه مرحله دوم بررسي مطابق مرحله اول تكرار شد. حداقل زمان استراحت قبل از آزمايش و حداقل زمان كار براي شروع مرحله دوم آزمايش بر اساس مطالعه پايلوتي بود كه قبل از مطالعه اصلي بر روي 40 نفر انجام شد و تغييرات ارزش فليكر چشمي افراد با ضريب اطمينان %95 براي هر دو مرحله معني دار شد (1). در مرحله دوم - بلافاصله بعد از جدايي كاربر از محيط كار- ارزش فليكر چشم وي اندازهگيري شد و همزمان پرسشنامه نيز تكميل گرديد. قابل ذكر است در فاصله زماني انجام مطالعه هيچگونه نوشيدني يا خوراكي افراد مصرف نكردند. دادهها به وسيله نرمافزار و SPSS11.5 بهرهگيري از آمار توصيفي آزمون تي زوجي رگرسيون خطي ساده و چند گانه تجزيه و تحليل شدند و ميزان خستگي چشمي و همبستگي هر كدام از علاي م حيطههاي اصلي پرسشنامه با تغييرات ارزش فليكر برحسب هرتز محاسبه شد و در صورت معنيدار بودن معادلات رگرسيون آنها ثبت شد. تكميل پرسشنامه ها و اندازه گيري ارزش فليكر توسط كارشناس ارشد مهندسي بهداشت حرفه اي انجام شد. ١٣

4 بررسي خستگي چشمي و ارتباط علاي م آن با تغييرات ارزش فليكر حسن رجبي وردنجاني و همكاران يافته ها: بعد از جمعآوري دادهها و بررسي اوليه چك ليستها و پرسشنامهها تعداد 4 نفر از شركتكنندگان به علت نداشتن معيار هاي اوليه از مطالعه حذف شدند و حجم نمونه به 248 نفر كاهش پيدا كرد. 24/6 درصد شركتكنندگان مرد و 75/4 درصد زن بودند. ميانگين و انحراف معيار سن ميانگين فاصله چشم آنها 35/73 ± 6/6 افراد تا سال بود و صفحه نمايش معادل 54/84±11/9 سانتيمتر به دست آمد. 63/3 درصد از مانيتورها از نوع LCD) (Liquid Crystal display= و 36/7 درصد CRT) (Cathod Ray Tube= بودند. بر اساس نتايج مرحله دوم اين مطالعه بيشترين شكايت چشمي احساس سنگيني آلودگي شركتكنندگان پلكها به ترتيب مربوط به (%77/8) احساس (%76/2) احساس سوزش چشمي خواب (%70/6) نياز به ماساژ چشم (%63/3) احساس فشار در اطراف (%61/7) چشم سردرد (56/5) درد چشمي (%46) اشكآلود شدن چشمها (%43/5) احساس تاري ديد (%32/3) احساس سرگيجه (%31) جا انداختن كلمات يا سطرها (%30/6) خشكي چشمها (%25) اختلال در ديدن اشيا نزديك (%24) اختلال در ديدن اشيا دور (%23/4) و دوبيني كلمات و سطرها (%24) بود. ميانگين و انحراف معيار نمره ارزش فليكر در مرحله اول و دوم به ترتيب معادل ± 2/00 38/46 و 37/23 ± 1/93 هرتز به دست آمد و ميانگين تغييرات ارزش فليكر معادل ± 0/99 1/23 هرتز به دست آمد.آزمون تي زوجي نشان داد كه ميانگين تغييرات ارزش فليكر در دو زمان بررسي داراي اختلاف معني دار است (0/001>P). پرسشنامه خستگي چشمي مي تواند به صورت كمي و كيفي خستگي چشمي كاربر را برآورد نمايد ميانگين خستگي چشمي افراد در مرحله اول و دوم به ترتيب معادل 0/41±0/53 و 1/89±1/47 بود و ميانگين و انحراف معيار تفاوت امتياز دو مرحله معادل 1/48±1/27 به دست آمد. آزمون t زوجي اختلاف معني داري را براي نمرات علاي م خستگي چشمي (15 سو ال پرسشنامه) در قبل و بعد از انجام كار براي تمامي سوالات پرسشنامه نشان داد..(P<0/001) بر اساس روش ارزيابي و دستورالعمل تعيين امتياز نهايي پرسشنامه در مرحله اول 80/24 درصد افراد بدون خستگي و هيچكدام از افراد خستگي شديد نداشتند در حالي كه در مرحله دوم ميزان خستگي شديد و بدون خستگي به ترتيب 11/6 و 18/5 درصد بود (جدول شماره 1). جدول شماره 1: توزيع فراواني خستگي چشمي طي دو مرحله بررسي بر اساس سطوح پرسشنامه نواحي خستگي چشمي مرحله اول مرحله دوم كرانه پايين كرانه بالا فراواني درصد فراواني فراواني درصد فراواني 0/ / / بدون خستگي 2/36 0/66 53/ /14 45 خستگي كم 3/88 2/37 16/5 41 0/016 4 خستگي متوسط 10 3/89 11/ خستگي شديد آزمون رگرسيون ساده براي تمامي علاي م خستگي چشمي و تغييرات ارزش فليكر انجام شد. نتايج نشان مي دهد كه بيشترين مقدار ضريب تشخيص ) 2 R) به دست آمده مربوط به تغييرات امتياز نهايي پرسشنامه در دو مرحله مي باشد. از طرفي همبستگي قوي و معني داري بين تغييرات ارزش فليكر (عامل فيزيولوژيك) و ١٤

5 مجله دانشگاه علوم پزشكي شهركرد/ دوره 16 شماره 1/ فروردين و ارديبهشت 1393 تغييرات امتياز پرسشنامه به عنوان يك شاخص ذهني برقرار است. در بين حيطه هاي اصلي خستگي چشمي پرسشنامه بهترين و مناسبترين حيطه براي برآورد تغييرات ارزش فليكر شخص حيطه اصلي استرين چشمي است كه داراي ضريب تشخيص (0/71= 2 R) مي باشد و در بين سوالات و علاي م اختصاصي خستگي چشمي بيشترين ضريب تشخيص مربوط به احساس نياز به ماساژ چشم =0/54) 2 (R درد چشم =0/46) 2 (R احساس فشار در اطراف چشم (0/41= 2 R) و احساس سنگيني پلك ها (0/40= 2 R) مي باشد به منظور تعيين نقاط پرت خارج از 3 انحراف معيار از خطوط رگرسيون رگرسيون مقدماتي براي تمامي گزينهها انجام شد و تعدادي از نمونه ها بر اساس گزارش نرمافزار SPSS و نتايج رگرسيون مقدماتي به صورت پلكاني در هر مرحله حذف شدند.(جدول شماره 2). جدولشماره 2 : مشخصات معادلات رگرسيون خطي ساده تغييرات ارزش فليكر بر اساس تغييرات نمرات علاي م خستگي چشمي متغيير مستقل احساس خشكي چشم ) 1 X) احساس فشار اطراف چشم ) 2 X) احساس سوزش چشمي ) 3 X) احساس سنگيني پلكها ) 4 X) اشك ريزش چشمها ) 5 X) احساس سرگيجه ) 6 (X تار ديدن مانيتور ) 7 X) دوبيني و كلمات و سطرها ) 8 X) احساس سردرد ) 9 (X احساس خوابآلودگي ) 10 (X احساس درد چشمي ) 11 X) واضح نديدن اشياء نزديك ) 12 X) واضح نديدن اشياء دور ) 13 X) جا انداختن كلمات و سطرها ) 14 X) احساس نياز به ماساژ چشمها ) 15 X) حيطههاي اصلي پرسشنامه استرين چشمي ) 16 (X اختلال بينايي ) 17 (X اختلال خارج چشمي ) 18 X) اختلال سطح چشم ) 19 X) تغييرات امتياز كل پرسشنامه بعد از دو مرحله ) 20 X) ضريب تشخيص (R 2 ) تعداد نمونههاي معتبر براي تعيين معادله رگرسيون ضريب همبستگي (R) -0/48-0/64-0/60-0/63-0/62-0/59-0/56-0/56-0/61-0/57-0/68-0/49-0/52-0/54-0/74-0/84-0/70-0/77-0/74-0/ /230 0/415 0/368 0/401 0/391 0/350 0/319 0/315 0/376 0/330 0/467 0/243 0/275 0/297 0/548 0/715 0/498 0/592 0/556 0/851 متغيير وابسته: تغييرات ارزش فليكر (ΔCFF) سطح معني دار 0/001>P در ادامه براي تعيين معادله رگرسيون و ارتباط حيطه هاي اصلي خستگي چشمي و تغييرات ارزش فليكر از آزمون رگرسيون چندگانه استفاده شد. ضريب تشخيص اين معادله برابر 0/853 به دست آمد كه معادل ضريب تشخيص معادله رگرسيون خطي ساده تغييرات امتياز نهايي پرسشنامه (0/851) مي باشد (جدول شماره 3). ١٥

6 بررسي خستگي چشمي و ارتباط علاي م آن با تغييرات ارزش فليكر حسن رجبي وردنجاني و همكاران جدول شماره 3: مشخصات معادلات رگرسيون چندگانه تغييرات ارزش فليكر بر اساس تغييرات امتياز حيطههاي اصلي و امتياز نهايي پرسشنامه متغيير مستقل ضريب متغير ضريب همبستگي ضريب تشخيص تعداد نمونه معتبر -0/221 تغييرات امتياز استرين چشمي (X16) 241 0/853-0/924-0/174-0/181 تغييرات امتياز اختلال بينايي (X17) تغييرات امتياز اختلال خارج چشمي (X18) 241 0/851 تغييرات امتياز اختلال سطح چشم (X19) تغييرات امتياز نهايي پرسشنامه (X20) -0/923-0/162-0/754 متغيير وابسته: تغييرات ارزش فليكر (ΔCFF) سطح معني دار 0/001>P بحث: براساس نتايج اين مطالعه بيشترين فراواني علاي م خستگي چشمي (بيش از %50 شكايات چشمي كاربران) به ترتيب مربوط به حيطه هاي استرين چشمي (احساس فشار در اطراف چشم نياز به ماساژ چشم و سنگيني پلك ها) مشكلات خارج چشمي آلودگي) باشد. و اختلال سطح چشم (سردرد و خواب (سوزش چشم) مي درصد فراواني ساير علاي م خستگي چشمي و حيطه اصلي اختلال ديد داراي فراواني كمتر از %50 مي در مطالعه باشد. و همكاران Biswas ميزان (2003) احساس خشكي چشم در گروه كاربران رايانه %68/5 و در گروه كنترل %47/7 گزارش شده است (18). در مطالعه اي كه برروي كاربران رايانه دانشگاه علوم پزشكي صدوقي يزد انجام شد فراواني شكايات چشمي به ترتيب شامل خستگي چشمي %79 سوزش چشم % 57/7 اشك ريزش %33/4 و قرمزي % 30 اعلام شده است (10). در مطالعه ديگري كه دهقاني و همكاران بر روي گروهي از كاركنان بانك كه جهت انجام وظايف سازماني مستقيما با رايانه كار مي كردند (به عنوان گروه مورد) و گروهي از كارمندان ديگر بانك كه با رايانه سر و كار نداشتند (به عنوان گروه شاهد) انجام دادند علايم خستگي و استرين چشمي در گروه مورد و شاهد به ترتيب سوزش چشم و اشك ريزش مقابل در %79 %45 احساس خشكي چشم 66% در مقابل %32 و خستگي چشم در هنگام كار %64 در مقابل %40 وجود داشت. در نتايج اين بررسي آمده است شيوع شكاياتي چون سوزش و اشك ريزش چشم احساس خشكي چشم و احساس خستگي چشم به شكل قابل ملاحظه اي در كاربران رايانه بالاتر از گروه شاهد است (2). يافته هاي اين مطالعه نشان مي دهد كه آخرين علاي م خستگي چشمي كاربران VDT مربوط به حيطه اصلي اختلال ديد است. اين اختلال مهمترين عامل در بروز و ايجاد خطاهاي انساني است و ساير علاي م كه داراي درصد فراواني بيشتري هستند مي توانند به عنوان پيش آگهي و هشدار اوليه ايجاد و ارتقاء سطح خستگي چشمي براي كاربران VDT تلقي شوند و بدينوسيله كاربران از تنزل دقت و كارايي خود به صورت سيري نزولي در طول زمان مطلع شده و اقدامات لازم را براي حذف و يا كنترل خستگي چشمي خود انجام دهد. همچنين نتايج آزمون تي زوجي نشان مي دهد كه ميانگين امتيازات سوالات خستگي چشمي در دو مرحله داراي اختلاف معني داري است و اين موضوع نشان ميدهد كه حداقل زمان 60 دقيقه فعاليت چشمي و كار با كامپيوتر براي تغيير در سطح خستگي چشمي و ظهور علاي م آن در كاربران DVT به خوبي تعيين شده است و بدون استثناء تمامي علاي م به صورت معني دار تغيير ١۶

7 مجله دانشگاه علوم پزشكي شهركرد/ دوره 16 شماره 1/ فروردين و ارديبهشت 1393 كرده و داراي اختلاف معني داري بودند. اين در حالي است كه در مطالعه اي كه بر روي سه نوع نمايشگر متداول در چين براي ارزيابي ارگونومي بينايي (ميزان خستگي چشمي عملكرد بينايي و رضايت ذهني) انجام شد حداقل زمان مطالعه متن ها به وسيله نمايشگرهاي مختلف 100 دقيقه انتخاب شده بود. در مطالعه حاضر ارتباط حيطه هاي اصلي و علاي م خستگي چشمي (سوالات پرسشنامه) با تغييرات ارزش فليكر (ΔCFF) بررسي شد. براي اين منظور همانند چند مطالعه صورت گرفته خستگي چشمي همزمان به وسيله پرسشنامه و تغييرات CFF ارزيابي شد (19 13). برتري اين مطالعه نسبت به مطالعات قبلي بررسي ارتباط علاي م ذهني خستگي چشمي با معيار فيزيولوژيك CFF مي باشد. پرسشنامه ها كميت هاي ذهني را مي سنجند و شاخص ارزش فليكر يك كميت فيزيولوژيك عيني است و در تمامي جوامع انساني يكسان پاسخ داده مي شود (1). نتايج آزمون هاي رگرسيون خطي ساده و چندگانه نشان مي دهد كه بيشترين مقدار ضريب تشخيص ) 2 R) به دست آمده مربوط به تغييرات امتياز نهايي پرسشنامه در دو مرحله مي باشد و اين نتيجه مو يد آن است كه تمامي علاي م و سوالات در ارزيابي نهايي امتياز خستگي چشمي به صورت مستقيم يا غير مستقيم مو ثر هستند و با توجه به ضريب تشخيص معادل 0/85 در حدود 85 درصد تغييرات ارزش فليكر كاربران VDT را مي توان با تغييرات امتياز پرسشنامه برآورد نمود. از طرفي همبستگي قوي و معني داري بين تغييرات عامل فيزيولوژيك ارزش فليكر و تغييرات امتياز پرسشنامه به عنوان يك شاخص ذهني برقرار است. هر چه تغييرات ارزش فليكر زيادتر شود و فركانس آستانه درك فليكر شخص به سمت فركانس هاي پايين تر تنزل پيدا كند ميزان خستگي چشمي فرد نيز زيادتر خواهد شد. در بين حيطه هاي اصلي خستگي چشمي پرسشنامه بهترين و مناسبترين حيطه براي برآورد تغييرات ارزش فليكر شخص حيطه اصلي استرين چشمي است كه داراي ضريب تشخيص 0/71 مي باشد و در بين سوالات و علاي م اختصاصي خستگي چشمي بيشترين ضرايب تشخيص مربوط به احساس نياز به ماساژ چشم =0/54) 2 (R درد چشم =0/46) 2 (R احساس فشار در اطراف چشم (0/41= 2 R) و احساس سنگيني پلك ها (0/40= 2 R) مي باشد كه هر چهار علامت ذكر شده زير مجموعه حيطه اصلي استرين چشمي هستند. بر اساس اين نتايج مي توان ادعا كرد كه با كنترل عوامل موثر بر استرين چشمي به صورت چشم گيري مي توان خستگي چشمي كاربران VDT را كنترل نمود و همچنين مي توان گفت اولين علاي م خستگي چشمي كاربران VDT علاي م مربوط به زير مجموعه حيطه اصلي استرين چشمي هستند. جهت تعيين معادله رگرسيون و ارتباط حيطه هاي اصلي خستگي چشمي و تغييرات ارزش فليكر از آزمون رگرسيون چندگانه استفاده شد. ضريب تشخيص اين معادله برابر 0/853 به دست آمد كه معادل ضريب تشخيص معادله رگرسيون خطي ساده تغييرات امتياز نهايي پرسشنامه (0/851) مي باشد. اين موضوع نشان مي دهد كه حيطه هاي اصلي پرسشنامه داراي همبستگي قوي با تغييرات ارزش فليكر مي باشند. ضمن در كمترين ضريب تشخيص و همبستگي تغييرات ارزش فليكر با علاي م خستگي چشمي مربوط به احساس خشكي چشم (0/23= 2 R) واضح نديدن اشياء نزديك =0/24) 2 (R مي باشد. در صورتي كه امكان انجام اين چنين مطالعاتي در شرايط آزمايشگاهي كاملا كنترل شده فراهم شود مي توان به نتايج علمي كاربردي تري دست يافت. محدوديت و در دسترس نبودن افراد داراي مشاغل و تجهيزات يكسان باعث شد كه بسياري از عوامل موثر بر خستگي چشمي اپراتورها را نتوان در اين مطالعه بررسي نمود. ١٧

8 بررسي خستگي چشمي و ارتباط علاي م آن با تغييرات ارزش فليكر حسن رجبي وردنجاني و همكاران نتيجهگيري: بارزترين علاي م خستگي چشمي كاربران پايانه هاي تصويري مربوط به حيطه استرين چشمي و آخرين علاي مي كه ظاهر مي شود مربوط به حيطه اختلالات ديد مي باشد. از طرفي تمامي علاي م خستگي چشمي كاربران پايانه هاي تصويري و حيطه هاي آن با تغييرات ارزش فليكر چشم كاربران VDT رابطه خطي و معكوس دارند. شناخت مهمترين و اولين علاي م خستگي چشمي و همچنين علاي م تا خيري خستگي چشمي كاربران VDT مي تواند هشداري مناسب براي كاربران آموزش ديده و حرفه اي نمايشگرهاي مشاغل حساس باشد تا عكس العمل رفتاري و مديريتي مناسبي را در جهت كنترل يا رفع خستگي چشمي خود انجام دهند و بتوانند خطاهاي انساني مرتبط با خستگي چشمي را به نحو مو ثري پيش بيني و پيشگيري نمايند. تشكر و قدرداني: نويسندگان از همكاري و حمايت مادي و معنوي دانشگاه هاي علوم پزشكي اصفهان و شهركرد و كليه شركت كنندگان در اين مطالعه قدرداني مي نمايند. منابع: 1. Habibi E, Pourabdian S, Rajabi H, Dehghan H, Maracy MR. Development and validation of a visual fatigue questionnaire for video display terminal users. J Health Syst Res. 2011; 7(4): Dehghani A, Tavakoli M, Akhlaghi M, Sari-Mohammadli M, Masjedi M, Riahi M. Ocular symptoms and signs in professional video-display users. BINA. 2007; 12(3): Anshel JR. Visual ergonomics in the workplace. AAOHN J Oct; 55(10): Rajeev A, Gupta A, Sharma M. Visual fatigue and computer use among college students. Indian J Comm Med. 2006; 31(3): Blehm C, Vishnu S, Khattak A, Mitra S, Yee RW. Computer vision syndrome: a review. Surv Ophthalmol May-Jun; 50(3): ISO. Image safety-reducing the incidence of undesirable biomedical effects caused by visual image equences [Online]. 2005; Available from:url: csnumber= Kazuhiko Ukai, Peter A. Howarth visual fatigue caused by viewing stereoscopic motion images: Background, theories, and observations. Displays. 2008; 29: Kuze J, Ukai K. Subjective evaluation of visual fatigue caused by motion images. Displays. 2008; 29(2): Wiholm C, Richter H, Mathiassen SE, Toomingas A. Associations between eyestrain and neck-shoulder symptoms among call-center operators. SJWEH Suppl. 2007; 33(3): Manaviat MD, Habibian S, Gharavi M, Fallah-Zadeh H. Complaints of eye and related factors in users' computers. J Med. 2011; 3(1): Kang YY, Wang MJJ, Lin R. Usability evaluation of e-books. Displays. 2009; 30(2): Abolfazli A. Laboratory of Industrial Ergonomics. Tehran: jam-e-jam; Lin PH, Lin YT, Hwang SL, Jeng SC, Liao CC. Effects of anti-glare surface treatment, ambient illumination and bending curvature on legibility and visual fatigue of electronic papers. Displays. 2008; 29(1): Lin CJ, Feng WY, Chao CJ, Tseng FY. Effects of VDT workstation lighting conditions on operator visual workload. Ind Health Apr; 46(2): Wu SP, Yang CH, Ho CP, Jane DH. VDT screen height and inclination effects on visual and musculoskeletal discomfort for Chinese wheelchair users with spinal cord injuries. Ind Health Jan; 47(1): ١٨

9 مجله دانشگاه علوم پزشكي شهركرد/ دوره 16 شماره 1/ فروردين و ارديبهشت Boss RW. E-book; An uncertain future, Tech Notes, American Library. Proceedings of the ACM CHI 89 Human Factors in Computing Systems Conference; 1989 Apr 30-Jun 4; Austin, Texas; Carlson S. Students complain about devices for reading E-book, Study Finds: The Chronicle of Higher Education [Online] [cited 2002 Aug 26]; Available from: URL: Biswas NR, Nainiwal SK, Das GK, Langan U, Dadeya SC, Mongre PK, et al. Comparative randomised controlled clinical trial of a herbal eye drop with artificial tear and placebo in computer vision syndrome. J Indian Med Assoc Mar; 101(3): Wu HC, Lee CL, Lin CT, Cheng SW. Ergonomic evaluation of three popular Chinese e- book displays for prolonged reading. Int J Ind Ergonom. 2007; 37(9-10): ١٩

10 Journal of Shahrekord University of Medical Sciences (J Shahrekord Univ Med Sci) 2014 Apr, May; 16(1): Original article An examination of association of visual fatigue symptoms with flicker value changes in video display terminal operators Rajabi Vardanjani H 1 *, Habibi E 2, Zeinodini M 2 1 Incubator Center of Health Technology, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, I.R. Iran; 2 Occupational Health Engineering Dept., Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, I.R. Iran. Received: 26/June/2012 Accepted: 22/Sep/2013 Background and aims: In the majority of sensitive occupations, such as nuclear, military, chemical, etc, closed circuit systems and visual displays terminals (VDTs) are used to control and monitor sensitive processes. Visual fatigue is one of the factors that decreases operators precision and awareness and makes the reception of visual data from VDT erroneous. This study was aimed to exanimate the association of visual fatigue symptoms with flicker value changes in video display terminals operators. Methods: This cross-sectional study in 248 operators of VDTs in several occupations was conducted in The instruments that have been used in this study were a visual fatigue questionnaire of VDTs and a VFM-90.1 device. Visual fatigue was measured in two stages (prior to beginning to work and 60 min later). The data were analyzed using descriptive statistics, paired t-test, simple and multiple linear regressions. Results: Paired t-test indicated significant differences in the mean score of visual fatigue symptoms and the mean score of flicker value between two stages respectively (P< 0.001). Simple and multiple regressions were obtained for the last visual fatigue changes in questionnaire score (R 2 = 0.853) and the four main domains of the questionnaire (R 2 = 0.851). Correlation coefficient in the above testes indicated on inverse and significant association of flicker value changes with changes in questionnaire score and visual fatigue symptoms. Conclusion: diagnosing the first symptoms of visual fatigue could be an appropriate warning for VDTs operators in sensitive occupations to react suitably, in behavior and management, to control or treat visual fatigue and prevent errors efficiently. Keywords: Visual fatigue, Flicker value, VDTs operators. Cite this article as: Rajabi Vardanjani H, Habibi E, Zeinodini M. An examination of association of visual fatigue symptoms with flicker value changes in video display terminals operators. J Shahrekord Univ Med Sci Apr, May; 16(1): * Corresponding author: Incubator Center of Health Technology., Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, I.R. Iran. Tel: , Rajabi@skums.ac.ir ٢٠